'De eerste levensjaren zijn van essentieel belang voor iemands verdere leven, zowel qua fysieke als mentale gezondheid'
Deze maand vertelt Lilian Tham, lid van de landelijke coalitie Kansrijke Start, in een column over haar werk als directeur-bestuurder bij 't Kabouterhuis en over het bereiken en betrekken van kwetsbare ouders om hen de begeleiding en zorg te bieden die nodig is.
Zeker voor mensen die zelf een kansrijke start hadden, is de boodschap klip en klaar. De eerste levensjaren zijn van essentieel belang voor iemands verdere leven, zowel qua fysieke als mentale gezondheid. Voor kansrijke ouders is het waarschijnlijk de normaalste zaak van de wereld hun eigen kinderen van een zoveel mogelijk stevige basis te voorzien, om hen zogezegd ‘wortels en vleugels’ te geven. Echter, een veilige basis bieden, is niet voor iedereen een vanzelfsprekendheid. Voor kwetsbare ouders die in de problemen zitten of in hun jeugd (zwaar) beschadigd zijn: verwaarloosd, misbruikt of mishandeld, is het helaas een ander verhaal.
Als kinder- en jeugdpsychiater heb ik veel leed gezien bij jongeren. Leed dat voorkomen had kunnen worden als zij op jonge leeftijd hadden gekregen wat ze zo hard nodig hebben: met aandacht en liefde de ruimte krijgen om veerkracht te ontwikkelen en te leren omgaan met tegenslagen. Het gaat me nog steeds aan het hart om te zien hoe adolescenten in een diep dal kunnen vallen. Een val die te vermijden was of in ieder geval minder diep was geweest als ze een liefdevolle veilige basis hadden gekregen.
Ontbeerd
Voor iemand die zelf niet de kans kreeg zich ‘gezond en veilig’ te ontwikkelen, kan de boodschap van een kansrijke start moeilijk zijn. Want hoe moet je datgene bieden aan een kind wat je zelf hebt ontbeerd? Nu steeds meer (zorg)professionals het belang inzien om samen te werken in het actieprogramma Kansrijke Start, is het zaak elkaar vervolgens te vinden in het gezamenlijk bereiken en betrekken van kwetsbare ouders. Dat is niet makkelijk, want zij zijn niet altijd goed zichtbaar, of zelfs onzichtbaar. Veel ellende speelt zich af achter gesloten deuren, in isolement of schaamte. Hoe maak je bijvoorbeeld contact met een verslaafde aanstaande vader die zorgmijdend gedrag vertoont? Hoe maak je contact met een jonge moeder die uit huis wordt gezet omdat ze de huur niet kan betalen? Of een depressieve moeder met een echtgenoot die haar slaat?
Stem van de ouders
Om deze ouders te bereiken, moet je niet alleen naar hen kijken en over hen praten. Je moet hen zien en horen. Het is tijd om de ouders om wie het gaat een stem geven en bij het programma te betrekken. Anders lopen we het risico vanuit onze veelal ‘kansrijke ivoren toren’ plannen te maken voor en over kwetsbare ouders, en niet met hen.
Daarom is werken bij ’t Kabouterhuis zo mooi. Met onze jarenlange opgebouwde expertise over het jonge kind. Wij werken vanuit de visie ‘Kind in Context’. Essentieel in onze behandeling en begeleiding is de rol van ouders en het sociale netwerk rondom het kind. Dit betekent dat wij verder kijken dan alleen het kind, en dat wij ook naar (aanstaande) ouders luisteren en hen helpen met bijvoorbeeld gevoelens van angst, depressie of onverwerkt trauma.
We kunnen samen ouders opnieuw helpen ‘planten‘ in vruchtbare aarde om wortels te groeien en voorzichtig zelf te leren vliegen. Want ook zij kunnen dat. Als je hen, alsnog, nu ze volwassen zijn, een tweede kans geeft. Dat kunnen we doen door hen te zien en te horen.
Lilian Tham
Landelijke coalitie Kansrijke Start