In gesprek met Eric Steegers over het boek ‘Voordat je zwanger wordt.’
In gesprek met Eric Steegers, gynaecoloog en hoofd Verloskunde en Gynaecologie aan het Erasmus MC. Professor Eric Steegers heeft samen met Anjo Geluk onlangs het boek ‘Vóórdat je zwanger wordt. Wat vrouwen en mannen moeten weten’ geschreven voor aanstaande ouders die een kinderwens hebben. Nog vóór de eerste 1.000 dagen is het van belang om stil te staan bij de zwangerschap.
Eric Steegers is als lid van de Landelijke coalitie Kansrijke Start nauw betrokken bij het actieprogramma Kansrijke Start en ziet in zijn werk dagelijks waarom het belang van de eerste 1.000 dagen zo groot is. In zijn nieuwe boek wil hij aanstaande ouders informeren dat een goede start van een kind al voor de zwangerschap begint.
Waarom heeft u dit boek geschreven en waarom nu?
Er is al veel geschreven over zwangerschappen, maar nooit voor de doelgroep over de periode voorafgaand aan de zwangerschap. Er was simpelweg niks. Informatie was gefragmenteerd en de kwaliteit van de informatie ook niet zeker. Ons eerste boek daarover ’Gezond Zwanger Worden’ vond de weg naar de doelgroep nog onvoldoende. De taal was wellicht te medisch. Het idee was nu om een simpelere uitgave te maken met minder medische termen en meer illustraties, . maar medisch inhoudelijk nog steeds hetzelfde. Het boek bevat alle informatie die aanstaande ouders met een kinderwens zouden willen weten.
Moeten aanstaande ouders beter geïnformeerd worden volgens u? Is er vanuit de praktijk reden tot zorg?
Aanstaande ouders zouden beter geïnformeerd moeten worden over preconceptie voorlichting en -zorg. Over die zorg wordt te gemakkelijk gedacht. Niet alleen stoppen met roken, gezond eten en foliumzuur is van belang bij een goede zwangerschap, het is veel meer dan dat. Als gynaecoloog weet ik van mijn spreekuren hoe ingewikkeld het kan zijn. Het advies geven dat een aanstaande ouder zou moeten stoppen met roken en goed op voeding letten is makkelijker gezegd dan gedaan. Advies geven is makkelijk, maar daadwerkelijk het gedrag aanpassen is lastig.
Daarnaast kom ik in het spreekuur ook vaak andere dingen tegen waar aanstaande ouders niet goed van op de hoogte zijn. Zoals de risico’s van regelmatig pijnstillers gebruiken, familieziekten of buitenlandse herkomst of de familieband van de aanstaande ouders. Het wordt dan al gauw ingewikkeld. Het gaat echt om bewustwording, op een ontspannen manier. Als gynaecoloog willen we er liever niet zwaarmoedig over doen, maar we vinden het wel belangrijk om alles na te lopen. Er wordt vaak gedacht dat dit soort gesprekken stress veroorzaken, maar op basis van onderzoek blijkt dit niet waar te zijn. Het gesprek leidt niet per definitie tot meer stress. Aan veel zaken die je identificeert, kun je iets doen. Informatie leidt tot meer zekerheid, grip en rust en daarmee ook een succesvollere zwangerschap.
Wie is de doelgroep van het boek ‘Vóórdat je zwanger wordt’ en hoe worden deze bereikt?
Feitelijk iedereen. Alle koppels, hoe ze ook zijn samengesteld, die een kinderwens hebben. In het boek is hier heel bewust aandacht aan gegeven.
Hoe werkt het met samenwerkingen zoals websites die zijn gefocust op zwangerschappen?
Op dit moment is er geen samenwerking. Ik streef zoveel mogelijk naar individuele preconceptiezorg op maat. Algemene informatie zoals in dit boek moet kloppen. Het is nog niet zo simpel om dat op te schrijven op een manier dat ook alles klopt en zodat het gebruikt kan worden in de zorg.
ZwangerWijzer is een digitaal instrument op internet wat in de zorg wordt gebruikt. ZwangerWijzer is al veel meer op maat. Mensen met een kinderwens vullen hier individueel informatie in. Op basis daarvan komt er een individueel advies. Ik ben blij met elk initiatief op het gebied van preconceptiezorg, maar men moet wel laten checken of de informatie klopt. Met ZwangerWijzer is ook onderzocht: krijg je de antwoorden die je wilt weten? Dat bleek zo te zijn.
Er is nog geen landelijke dekkende aanpak voor preconceptiezorg, vergelijkbaar met bijvoorbeeld de zwangerschapszorg of het consultatiebureau. Waar moet je naartoe met een kinderwens?
De huisarts is bij uitstek het meest geschikt want (1) Hij/zij is medisch inhoudelijk het meest toegerust en (2) Hij/zij ziet de doelgroep relatief vaak, het is een unieke kans omdat hij/zij personen al goed kennen. De vraag stellen of iemand het komende jaar zwanger wil worden betekent niet dat je als huisarts ook alle daaropvolgende zorg moet leveren. In de zorg is het nogal een misverstand, dat als je de verantwoordelijkheid neemt om die vraag te stellen dat je dan vervolgens ook alle zorg zelf moet leveren. Het gaat erom dat de preconceptiezorg wordt georganiseerd en dat kan ook met andere professionals in de keten. Dit is een enorm misverstand en onwijs jammer, want daardoor kan de reflex zijn om de vraag niet te stellen of de zorg niet te leveren.
Hoe komt het dat preconceptiezorg relatief onderbelicht is? En zou dat wat u betreft anders moeten zijn?
Eerste oorzaak: Er wordt niet aan gedacht. De huisarts is zo druk dat hij/zij daar niet aan denkt. Dit geldt ook voor medisch specialisten. Ikzelf zie ook heel veel jonge vrouwen met diabetes, epilepsie etc. Juist dan moet de vraag ‘wilt u het komende jaar zwanger worden’ worden gesteld om in de toekomst voor een gezonde zwangerschap te zorgen. Het zit nog niet tussen de oren, zorg voor een ongeboren kind begint al voor de zwangerschap! Op dit moment is er gebrek aan kennis bij medisch professionals, dat is zonde. Een voorbeeld is een jonge vrouw met ernstige suikerziekte op mijn spreekuur. Deze vrouw was al 12 weken zwanger. Als de diabetes niet helemaal goed was ingesteld tijdens de periode voorafgaand aan de zwangerschap kan dit zorgen voor een vergrote kans op een aangeboren afwijking bij het kind. Of dat ik als gynaecoloog moet zeggen als de zwangerschap al 12 weken gevorderd is dat het geen veilig medicijn is wat de moeder slikt. Dan ben je dus te laat omdat de orgaanaanleg in de eerste weken van de zwangerschap plaatsvindt. Daar kan ik erg van balen, dat niet het juiste advies tijdig – dus preconceptioneel - wordt gegeven. Zoals het voorafgaand aan de zwangerschap slikken van foliumzuur, wat kan voorkomen dat het kindje wordt geboren met een open ruggetje. Terwijl de aanstaande ouders wel al meerdere keren bij een huisarts zijn geweest. Het gaat om een mindset die je van zorgprofessionals vraagt, een stukje bewustwording. Preconceptiezorg is een voorbeeld van typische preventie. Daarnaast is er een ander groot probleem: opbrengsten van preventie zie je niet direct. Het is daarom onder de zorgverzekeraars een moeilijk onderwerp. Zorgverzekeraars en kwaliteit audit-commissies zouden artsen hierop moeten beoordelen: dat preventie onderdeel moet zijn van professioneel handelen, net zoals de plicht tot het geven van zorg.
Wat is de wens en hoop met dit boek voor de toekomst?
Ik hoop dat het als cadeautje kan worden gegeven. Bijvoorbeeld (groot)ouders aan kinderen en kleinkinderen. Aandacht voor wat we noemen reproductieve gezondheid moet naast preconceptiezorg zich ook verbreden naar vragen over vruchtbaarheid. Er heerst toch een taboe in Nederland in relatie tot het zwanger worden. Men wil het vaak pas vertellen als ze daadwerkelijk zwanger zijn en zorgverleners vinden het een inbreuk op privacy om zo’n vraag te stellen. Ik weet niet of mensen dat ook echt zo ervaren. Toen we dat hier in Rotterdam binnen Sociale Verloskunde projecten gingen doen, vond men het helemaal niet problematisch als we koppels vroegen naar de zwangerschapswens en risicofactoren zoals schulden of huiselijk geweld. Mijn ambitie is dat over vijf tot tien jaar in Nederland de helft van de mensen met een zwangerschapswens preconceptiezorg heeft gehad. Wat ik hoop: als vrouwen tijdens de zwangerschap gevraagd wordt of ze voorlichting hebben gehad over het gezond zwanger worden, dat mmer dan de helft dan ja aankruist. ZwangerWijzer wordt op dit moment gelukkig al veel geraadpleegd, wat je aan kennis bij mensen brengt, is al winst!
Het boek is hier te bestellen!