Aan tafel met Wendy Jeeninga en Connie Rijlaarsdam

*Zachte muziek speelt*

Beeldtekst: Aan tafel met Connie Rijlaarsdam en Wendy Jeeninga.

Hilke Grootelaar – AEF:
Welkom bij weer een aflevering van 'Aan Tafel Met'. Vandaag spreek ik met Connie Rijlaarsdam en Wendy Jeeninga. Conny is programmamanager van het landelijk programma 'Nu Niet Zwanger' dat hier in Tilburg in de praktijk is ontstaan. Wendy is onderzoeker bij Tranzo, het wetenschappelijk centrum voor zorg en welzijn van Tilburg University. Als onderzoeker onderzocht Wendy de praktijkervaringen van zowel hulpverleners als cliënten in de regio Midden-Brabant. De focus van haar onderzoek lag op wat goed gaat, wat beter kan en wat daarvoor nodig is. Daarover spreek ik met Connie en Wendy. Connie, voor de kijkers die het programma nog niet kennen, kun jij kort vertellen wat Nu Niet Zwanger inhoudt?

Connie Rijlaarsdam – Programmamanager Nu Niet Zwanger, GGD GHOR Nederland:
Nu Niet Zwanger heeft echt als doelstelling dat mensen die bekend zijn met complexe problematiek, dat die ondersteund worden om inderdaad een bewuste keuze te maken rondom kinderwens. Zodat ze niet onbedoeld zwanger raken. En dat doen we door in gesprek te gaan over kinderwens. Om even terug te gaan in de tijd: in 2014 was ik zelf bij zo'n casus één van de hulpverleners. Dat was een dak- en thuisloze, verslaafde vrouw die voor de tweede keer zwanger was, met dezelfde uitkomst met dezelfde hulpverleners, zeven instellingen waren erbij betrokken en we stonden erbij en keken ernaar. Dat is echt de aanleiding geweest om hiermee aan de slag te gaan en dat heeft dus ook geresulteerd in het landelijke programma Nu Niet Zwanger.

Hilke Grootelaar – AEF:
Je noemde net een dak- en thuisloze vrouw. Wendy heeft voor het onderzoek met verschillende cliënten gesproken. Kun jij iets meer vertellen over de doelgroep van Nu Niet Zwanger?

Connie Rijlaarsdam – Programmamanager Nu Niet Zwanger, GGD GHOR Nederland:
De doelgroep is echt een brede groep. Het zijn mannen en vrouwen in de vruchtbare periode. En wat ik net al zei, mensen die bekend zijn met complexe problematiek. Dus je moet echt denken aan niet alleen mensen die dak- en thuisloos zijn, maar ook mensen die gezien worden vanuit Veilig Thuis, ongedocumenteerden, binnen wijkteams kom je ze tegen. Die mensen zijn al vanwege hun problematiek in beeld bij de hulpverlening, bijna altijd.

Hilke Grootelaar – AEF:
Dank je wel voor dit gesprek. Wendy, jij hebt voor dit onderzoek gesproken met zowel hulpverleners als cliënten. Laten we eerst stilstaan bij de cliënten, wat vonden zij van dit programma?

Wendy Jeeninga – GGD HvB:
Het is heel mooi dat we voor dit onderzoek gesproken hebben met cliënten om te horen hoe zij de begeleiding vanuit Nu Niet Zwanger ervaren hebben, en die begeleiding ervaren zij als heel positief. Daar zijn ze heel tevreden over. Ze vinden het heel fijn dat er gesproken wordt over hun kinderwens en ze voelen zich ook echt gehoord en gesteund en ervaren ook echt oprechte interesse in hun verhaal en hun wensen. Veel cliënten zijn gewend dat hulpverleners tegenover hun staan en voor hun bepalen wat er moet gebeuren. Bij Nu Niet Zwanger is dat anders. De hulpverleners staat naast de cliënt en de cliënt mag zelf een keuze maken en zelf bepalen wat er gebeurt. Daarbij is respect en vertrouwen en voor veel cliënten is dat een hele nieuwe ervaring. Ze voelen zich door die hulpverlener ook echt ontzorgd. Dan kan het gaan om praktische dingen, met het maken van afspraken bij hulpverleners, maar ook om financiën. Hoe zit het met de verzekering en kan ik een anticonceptie wel betalen? Die zorgen en die hobbels voor de client, die worden echt uit handen genomen. Als je kijkt naar wat Nu Niet Zwanger nu echt betekent voor die cliënt, dan is dat in de eerste plaats rust en opluchting dat ze niet of niet nogmaals onbedoeld zwanger worden. Maar vaak ook veel meer dan dat. De cliënten geven aan dat ze meer zelfvertrouwen hebben gekregen, dat ze in hun kracht zijn gezet en dat ze hebben geleerd om zelf de regie te pakken. Dus ja, hoe mooi is dat?

Hilke Grootelaar – AEF:
Ja, dat is hartstikke mooi inderdaad. Is dat ook het beeld wat de hulpverleners die je hebt gesproken herkennen?

Wendy Jeeninga – GGD HvB:
Ja, hulpverleners onderschrijven echt de noodzaak van het programma en zijn ook heel enthousiast, voelen zich ook heel erg verantwoordelijk voor Nu Niet Zwanger. Het mooie vinden ze vooral dat de cliënt echt centraal staat en zich bewust wordt dat die een keuze heeft en dat het allemaal plaatsvindt op vrijwillige basis. Ze hebben echt het gevoel dat ze met Nu Niet Zwanger doen aan preventie. Dat ze door dat gesprek aan te gaan over kinderwens, seksualiteit en anticonceptie echt het verschil kunnen maken voor de cliënt en diens omgeving en daarmee ook heel veel leed kunnen voorkomen. Dat maakt hulpverleners zo enthousiast over Nu Niet Zwanger.

Hilke Grootelaar – AEF:
Wat mooi. Je hebt dus vanuit beide perspectieven eigenlijk naar het programma gekeken en vervolgens heb jij daar natuurlijk ook als onderzoeker op gereflecteerd. Wat zijn dan de verbeterpunten die jij het programma meegeeft?

Wendy Jeeninga – GGD HvB:
Er zijn inderdaad wel wat verbeterpunten te benoemen. Ik wil toch graag eerst beginnen met de eerste aanbeveling uit het rapport en dat is hou vast aan de opzet van Nu Niet Zwanger. Het is een prachtig programma. Cliënten zijn enthousiast, hulpverleners zijn enthousiast, het heeft al ontzettend veel gebracht, er is al ontzettend veel leed voorkomen en daar mag men trots op zijn. Maar het werk is nog niet klaar. Er zijn nog wel wat verbeterpunten en als het gaat om de uitvoering dan is het belangrijk dat er geïnvesteerd wordt, dat men blijft investeren in scholing en training en intervisie voor aandachtsfunctionarissen en professionals. Zij vinden dat heel belangrijk. Ze hebben daar veel behoefte aan en het is ook belangrijk vanwege de kwaliteitsborging van het programma. Daarnaast moeten organisaties investeren in tijd en ruimte voor de uitvoering. Want dat is voor aandachtsfunctionarissen en professionals echt het grootste knelpunt. Zij zijn over het algemeen onvoldoende gefaciliteerd door hun managers om het programma goed te kunnen uitvoeren.

Hilke Grootelaar – AEF:
Waren er nog meer verbeterpunten die je het programma mee wilde geven?

Wendy Jeeninga – GGD HvB:
Als we kijken naar de implementatie en de borging dan is het belangrijk dat het programma organisatiebreed gedragen wordt. Het zijn nu vooral aandachtsfunctionarissen die de kar trekken. Die zijn heel enthousiast, werken heel erg hard, maar daardoor is het programma ook heel erg persoonsafhankelijk en dat maakt het programma ook kwetsbaar. Aandachtsfunctionarissen missen echt die gedeelde verantwoordelijkheid bij professionals en bij managers. Dus zorg dat Nu Niet Zwanger tussen de oren komt van iedereen en maak die hele organisatie verantwoordelijk. Daarmee wordt het programma ook minder kwetsbaar. Er zijn ook verbeterpunten als het gaat om de samenwerking. De samenwerking in de regio tussen de ketenpartners, en dan met name de samenwerking tussen het sociaal domein en de somatische keten. Die samenwerking is echt essentieel voor het programma. En er is in Midden-Brabant al heel veel bereikt. Partners weten elkaar beter te vinden, de lijntjes zijn korter en er wordt echt al veel meer samengewerkt. Maar de samenwerking is wisselend en nog veel persoonsgebonden en nog onvoldoende geborgd. Die kan echt nog verder worden uitgebouwd. Daarbij is vooral winst te behalen bij de huisartsen. Dat meer huisartsen het programma kennen en dat ze ook snappen wat er van hun wordt gevraagd als het gaat om signaleren van kwetsbare cliënten, maar ook om het flexibel realiseren van anticonceptie. In die samenwerking speelt de inhoudelijk coördinator een hele belangrijke rol, want dat is echt de 'linking pin' in de regio. Maar samenwerking en het borgen daarvan kost ook gewoon tijd. Dus er is al heel veel bereikt. De ervaringen met het programma zijn positief, zowel bij cliënten als bij hulpverleners, maar het is nog werk in uitvoering.

Hilke Grootelaar – AEF:
Dank je wel voor dit gesprek, Wendy. Graag gedaan. Dan gaan we nog even terug naar Connie om te horen hoe zij hierop reflecteert. In het onderzoek gaat het ook over de inhoudelijk coördinator en de aandachtsfunctionaris. Kun je uitleggen wat die functies inhouden?

Connie Rijlaarsdam – Programmamanager Nu Niet Zwanger, GGD GHOR Nederland:
Per regio is er één inhoudelijk coördinator, dat is echt de spin in het web. Die is echt naar de hulpverlenersketen, naar de somatische keten, naar de betrokken instellingen de spin het web. Dus de vraagbaak, dat is de ondersteuner. Per instelling zijn aandachtsfunctionarissen aangewezen, die worden geschoold op het programma. En zij nemen ook het programma Nu Niet Zwanger mee naar hun eigen instelling om het daar verder uit te rollen, onder de aandacht te brengen en ondersteuning te kunnen bieden. En ook om haar collega's mee te ondersteunen.

Hilke Grootelaar – AEF:
Tot slot, Connie, als je dit zo hoort van Wendy, hoe reflecteer jij dan op deze verbeterpunten?

Connie Rijlaarsdam – Programmamanager Nu Niet Zwanger, GGD GHOR Nederland:
Het is natuurlijk een prachtig onderzoek. De cliënten zijn tevreden, daar gaat het om. Maar het is ook duidelijk: het gaat niet vanzelf en de aandachtsfunctionarissen die staan nog veel te veel alleen. Dus daar is echt via die aandachtsfunctionaris, via de professionals, bereiken we de cliënten. Dus dat is ook echt waar we op in moeten zetten. Wij zijn enorm blij met het onderzoek, want het laat zien dat het kan. De clienten zijn blij, de professionals zijn blij, we krijgen er energie van, maar we zijn er gewoon nog niet. Er is nog heel veel werk te verzetten. Dus de aanbevelingen die wendy net ook zo mooi onder woorden bracht, daar moeten we echt mee aan de slag. Je en je kunt het eigenlijk zien als een tanker een mammoettanker. De koerswijziging is ingezet en het vraagt ook iets, het is van ons allemaal. Dus je moet ook inderdaad… Als iedereen dit stuk verantwoordelijkheid pakt, als we met elkaar zeggen: 'hier gaan we voor', durven we die koerswijziging door te zetten en gaan we daarmee aan de slag.

Hilke Grootelaar – AEF:
Dank je wel, ook jij heel veel dank voor dit gesprek.

Connie Rijlaarsdam – Programmamanager Nu Niet Zwanger, GGD GHOR Nederland:
Graag gedaan.

*Zachte muziek speelt en fadet uit*

Logo ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport verschijnt in beeld.